Το Χάος στην Κοινωνιολογία

Υπάρχουν νόμοι της Φυσικής πίσω από ένα ευρωψηφοδέλτιο;

Η θεωρία του Χάους απορρίπτει την παρορμητική διάθεση να πιστεύουμε ότι μόνο μεγάλες αλλαγές στις αιτίες έχουν κατακλυσμιαία αποτελέσματα. Σύμφωνα με αυτήν και πολύ μικρές μεταβολές (ειδικά αυτές που δεν γωνρίζουμε καν) μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες διαφοροποιήσεις. Το αίτιο και το αποτέλεσμα συνδέονται αλλά όχι πάντα με τον τρόπο που υποδεικνύει η λεγόμενη «κοινή λογική».

Δημιουργούμε έναν σωρό άμμου. Προσθέτοντας συνεχώς κόκκους στην κορυφή έρχεται κάποια στιγμή που ένας κόκκος προκαλεί την κατάρρευση ολόκληρου του σωρού,
όμως αν επαναλάβουμε αυτή την ενέργεια, όσο και αν προσπαθήσουμε να είναι ίδιες οι συνθήκες, σε μια κάπως διαφορετική στιγμή θα έχουμε πάλι κατάρρευση και το αποτέλεσμα θα μοιάζει αλλά αποκλείεται να είναι εντελώς ίδιο με το προηγούμενο. Εδώ έχουμε ένα χαοτικό σύστημα.

Η θεωρία της πολυπλοκότητας εξετάζει τη συμπεριφορά αυτών των συστημάτων. Και ένα ακόμη βασικό τους γνώρισμα είναι η «ανάδυση». Από την κοινή δράση όλων των αναρίθμητων συνιστωσών δεν προκύπτει κάτι προβλέψιμο κάνοντας απλώς τη σούμα αλλά μια νέα συμπεριφορά. Η θεωρία λοιπόν εξετάζει το πώς αυθόρμητα αναπτύσσονται συλλογικές δραστικές ιδιότητες που δεν μπορούμε να φανταστούμε εξετάζοντας ένα-ένα τα απειράριθμα συστατικά τους.

Καμία μέλισσα μόνη της δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, πολλές μαζί όμως δημιουργούν το θαύμα της κυψέλης και οι 64.000 που γονάτισαν τις γιγάντιες εταιρείες αν ενεργούσαν ο καθένας μόνος του δεν θα μπορούσαν να πετύχουν και πολλά.

Μία από τις θεμελιώδεις έννοιες στα συστήματα αυτά είναι και αυτή του «ελκυστή». Ένα εκκρεμές που κινείται πέρα-δώθε περνά μόνο από ορισμένα σημεία του χώρου και σταματά τελικά σε ένα. Αυτό λέμε ότι είναι ένας ελκυστής της όλης τροχιάς του. Ένα σύστημα κλιματισμού, που του έχουμε επιβάλει κατώτερο και ανώτερο όριο στη θερμοκρασία, έχει ελκυστή μέσα σε αυτή την περιοχή θερμοκρασιών.

Η έρευνα όμως αποκάλυψε και ότι υπάρχουν οι λεγόμενοι «παράξενοι ελκυστές», όπου ένα σύστημα φθάνει σε κάποιο σημείο και έχει να «διαλέξει» ποιον δρόμο θα ακολουθήσει, ποια διακλάδωση (bifurcation) για να γίνει πιο σταθερό. Εδώ η συνέχεια μπορεί να εξαρτάται από το πώς ξεκίνησε και κάθε φορά δεν μπορούμε να προβλέψουμε την επιλογή που θα κάνει για την εξέλιξή του ανάμεσα σε διάφορες σταθερές τελικά καταστάσεις που εμφανίζονται μακριά από μια κατάσταση ισορροπίας.

Οπως αναφέρει ο Πριγκoζίν, «μπορεί αρχικά να έχεις ενδιαφέρον και να αγαπάς δύο κοπέλες αλλά κάποια στιγμή επιλέγεις μία και την παντρεύεσαι».

πηγή