Επανάσταση και ομορφιά – Ο ελληνικός κλήρος του Albert Camus

Η αυθεντική επανάσταση παραλληλίζεται απο τον Camus με την γνήσια τέχνη: όπως δέν είναι τέχνη η δημιουργία που εξαντλείται στην κριτική και στον σχολιασμό, τόσο δέν είναι εξέγερση η εξουσία που εδραιώνεται στην τρομοκρατία και την τυραννία. Η εξέγερση δέν μονοπωλεί τον πολιτισμό.

Ως δημιουργία είναι θεμελιακό πολιτιστικό στοιχείο. Επαναλαμβάνοντας τον Νίτσε ο Camus λέει: «Αντί για τον δικαστή και τον καταπιεστή ο δημιουργός». Η δημιουργία εδώ δέν νοείται ως παραγωγή – πράγμα που αποτελεί ακόμη το δράμα της εποχής μας – αλλά συνδέεται με την αξιοπρέπεια, όπως στην τέχνη η μορφή με την ουσία. Αξιοπρέπεια είναι ο συνδυασμός του συμφέροντος με την κρίση στην εργασία και το προϊόν της:

«Θα ήταν άδικο και ουτοπιστικό να διευθύνει ο Σαίξπηρ την κοινωνία των τσαγκάρηδων, αλλά θα ήταν το ίδιο καταστροφικό να μπορεί η κοινωνία των τσαγκάρηδων να κάνει και χωρίς τον Σαίξπηρ. Ο Σαίξπηρ χωρίς τον τσαγκάρη χρησιμεύει σαν άλλοθι στην τυραννία. Ο τσαγκάρης χωρίς τον Σαίξπηρ απορροφάται απο την τυραννία. Κάθε δημιουργία αρνιέται απο μόνη της τον κόσμο του αφέντη και του δόλου».

Η επιβεβαίωση της αξιοπρέπειας γίνεται για τον Camus με την ομορφιά της τέχνης.

«Όλοι οι μεγάλοι μεταρρυθμιστές προσπαθούν να χτίσουναυτό που ο Σαίξπηρ, ο Θερβάντες, ο Μολιέρος και ο Τολστόι μπόρεσαν να δημιουργήσουν· έναν κόσμο έτοιμο να χορτάσει… την πείνα για ελευθερία και αξιοπρέπεια που βρίσκεται στην καρδιά του ανθρώπου.  Η ομορφιά βέβαια δέν είναι επανάσταση, αλλ’ έρχεται μια μέρα που οι επαναστάτες έχουν ανάγκη απ’ αυτήν… Μπορούμε αιώνια να αρνιόμαστε την αδικία χωρίς να παύουμε να χαιρετάμε τη φύση του ανθρώπου και την ομορφιά του κόσμου; Ναι… Διατηρώντας την ομορφιά προετοιμάζουμε την ημέρα της αναγέννησης, όπου ο πολιτισμός θα βάλει στο κέντρο… αντί για τις τυπικές αρχές και τις ξεπερασμένες αξίες της ιστορίας, αυτή τη ζωντανή αρετή που στηρίζει την κοινή αξιοπρέπεια του ανθρώπου και του κόσμου…».

Εκείνο που δείχνει η χρήση της έννοιας της ομορφιάς σε σχέση με την επανάσταση είναι οτι για τον Camus το πραγματικό εδράζεται στο μέτρο, την ενότητα και όχι στον αποκλεισμό ή τις ακραίες θεωρήσεις. «Ούτε το πραγματικό είναι ολότελα λογικό ούτε το λογικό ολότελα πραγματικό», λέει ο Camus στον «Επαναστατημένο άνθρωπο» διαχωρίζοντας έτσι τη θέση του απο τον εγελιανισμό. Ο νόμος του μέτρου ισχύει για όλον τον επαναστατημένο στοχασμό.

Απο την ίδια αυτή σκοπιά της ομορφιάς και του μέτρου ο Camus, ο συγγενής των υπαρξιακών στοχαστών, του ρεύματος εκείνου που ξέσπασε σαν αντίδραση στην υπερβολή της φιλοσοφίας των ιδεών και της φιλοσοφίας των πραγμάτων, παρουσιάζεται ως ενα πνεύμα ελληνικό.

Η Ελλάδα είναι για τον πνευματικά επαναστατημένο Camus ο τόπος του καθαρού φωτός, της καθαρής καρδιάς, των χεριών που κρατιούνται φιλικά, ο τόπος του μέτρου, της σύνθεσης στοχασμού και κοσμικής πραγματικότητας, της ομορφιάς, αξίας που αντέχει δύο χιλιάδες χρόνια τώρα «Carnets».

Είναι η χώρα που μεταμορφώνει τη σκυθρωπότητα σε λυρισμό, την απελπισία σε αισθητική, την ομορφιά σε αξία. Η ελληνική προστατική της σαφήνειας, η θαρραλέα λογική, η μέθεξη στον κόσμο (στωική πίστη), το μεσογειακό τοπίο, το πάθος για τον ήλιο, τα πρόσωπα του μύθου (ο οποίος είναι «ο κόσμος», λέει ο Camus στα «Carmets», «όπου νιώθω πιο άνετα»). Όλα αυτά είναι ο ελληνικός κλήρος του στοχαστή κι αποτελούν γι’ αυτόν τα σωτηριακά μέσα του σύγχρονου πολύπαθου κόσμου.

Η Ελλάδα του Camus είναι ο εκλεκτός τόπος όπου ανάβει με τους ιάμβους του Αισχύλου η Τραγωδία και όπου ένας Οιδίπους είναι σε θέση να διακηρύξει πως όλα «είναι καλά»  («Μύθος Σισύφου», «Επαναστατημένος άνθρωπος»).

πηγή