Ο νόμος της «ήσσονος προσπάθειας»

Όσο πιο εκπληκτική γίνεται η ταχύτατη και παγκόσμια ροή πληροφοριών, τόσο περισσότερο μεγάλες κατηγορίες πληθυσμού αποφεύγουν την εύκολη κατά τα λοιπά πρόσβαση στην γνώση!

Ο κάθε πολίτης μπορεί πάρα πολύ εύκολα να διαπιστώσει ότι ζούμε στην εποχή της εκπληκτικότερης ροής πληροφοριών που γνώρισε ποτέ ο άνθρωπος. Ποτέ στην ιστορία δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν τέτοια πρόσβαση σε μαζική συλλογή πληροφοριών όπως στις αρχές του 21ου αιώνα. Ο πολιτισμός του 21ου αιώνα εδράζεται όσο ποτέ άλλοτε στην πληροφορία, στην επιστήμη, στην εκπαίδευση, στην κουλτούρα και, κατ’ επέκτασιν, στον εκδημοκρατισμό της γνώσεως.

Αυτός που θέλει να πληροφορηθεί και στην συνέχεια να μάθει έχει απίστευτες δυνατότητες. Παρατηρείται έτσι σε πλανητικό επίπεδο ένας εκδημοκρατισμός της ροής πληροφοριών, οι οποίες διαδίδονται με απίστευτες ταχύτητες και, όχι λίγες φορές, καταρρίπτουν και κάποια τείχη λογοκρισίας.

Συνεπώς, ο ρόλος της πληροφορίας στο επίπεδο αυτών που αποφασίζουν είναι, χωρίς αμφισβήτηση, πιο σημαντικός, πιο σταθερός και πιο γενικός όσο ποτέ άλλοτε. Έτσι, οι άνθρωποι της δράσεως έχουν τα καλύτερα δυνατά μέσα ώστε να γνωρίζουν σε ποια δεδομένα μπορούν να στηρίζουν τις δράσεις τους και όσοι υφίστανται έχουν κάθε δυνατότητα να πληροφορηθούν πώς ενεργούν αυτοί που αποφασίζουν. Είναι λοιπόν εξαιρετικά ενδιαφέρον να αναζητήσουμε αν αυτή η κυριαρχία, ο πλούτος, η ακρίβεια κα η διάχυση της γνώσεως οδηγούν, όπως θα ήταν αναμενόμενο, σε καλύτερη διαχείριση της ανθρωπότητος εν γένει και των κοινών ειδικότερα.

Ωστόσο, η αναζήτηση αυτή καταλήγει σε πολλά παράδοξα που εντυπωσιάζουν τον ερευνητή, όχι βέβαια χωρίς να προκαλούν και βαθειές ανησυχίες. Το πρώτο φαινόμενο που μπορεί να καταγράψει κανείς παρατηρώντας την διοργάνωση της ροής πληροφοριών και την επιτάχυνση των διαδόσεών τους είναι η παράλληλη αύξηση της κατά Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ «άχρηστης γνώσεως». Στην εποχή μας παρατηρείται ένα μοναδικό φαινόμενο, που πρέπει να υπογραμμισθεί ιδιαιτέρως: όσο αυξάνεται ο όγκος των πληροφοριών τόσο αυτοί που τις συλλέγουν προσπαθούν να τις παραχαράξουν, ενώ την ίδια στιγμή οι αποδέκτες τους τις αποφεύγουν με περισσή αδιαφορία. Ακόμα χειρότερα, σημαντικές μετρήσεις σε διεθνές επίπεδο αποδεικνύουν ότι μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης στον αναπτυγμένο κόσμο είναι εντελώς αδιάφορο στην γνώση και θεωρεί ότι αυτή είναι επικίνδυνη όταν διαψεύδει τις πεποιθήσεις του.

Αναπτύσσεται έτσι όλο και περισσότερο στις δημοκρατικές χώρες το φαινόμενο της «ορθολογικής άγνοιας», που πρώτος περιέγραψε ο Άντονυ Ντόουνς το 1957 στο βιβλίο του «Μια οικονομική θεωρία για την δημοκρατία». Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας, αναφερόμενος στον νόμο της «ήσσονος προσπάθειας» όταν ένας πολίτης αναζητεί πληροφορίες, τονίζει ότι συχνά το κόστος της αναζητήσεως αυτής φαντάζει υψηλό, γι αυτό και οι πολίτες υποκαθιστούν την γνώση με την ιδεολογία –που είναι ετοιμοπαράδοτη και εύπεπτη.

πηγή